Παρά τα κενά στη γνώση που υπάρχουν ακόμα, ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο περισσότερο μελετημένος από όλους τους καρκίνους και από όλα τα μοντέλα καρκινογένεσης 6
Τι είναι ο καρκίνος τραχήλου της μήτρας;
Είναι ο καρκίνος του κατώτερου τμήματος της μήτρας. Αναπτύσσεται ως αποτέλεσμα μακροχρόνιας λοίμωξης από τον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV) 1.
Συνήθως, πριν την ανάπτυξη του καρκίνου, στους ιστούς της περιοχής συμβαίνουν αλλαγές σε κυτταρικό επίπεδο που ονομάζονται δυσπλασίες ή προκαρκινικές βλάβες. Σε αυτό το αρχικό προκαρκινικό στάδιο αυτά τα δυσπλαστικά κύτταρα μπορεί να εξαλειφθούν με απλές θεραπευτικές παρεμβάσεις. Παλαιότερα ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας αποτελούσε έναν από τους σοβαρότερους γυναικολογικούς καρκίνους.
Σήμερα, χάρη στην έγκαιρη διάγνωση με το Τεστ Παπανικολάου, που επινόησε ο Έλληνας ιατρός Γ. Παπανικολάου, η συντριπτική πλειοψηφία των γυναικών που θα διαγνωστούν έγκαιρα θα θεραπευτούν από την νόσο 2.
Στοιχεία για τον καρκίνο τραχήλου της μήτρας
Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο 4ος πιο συχνός καρκίνος στις γυναίκες 3. Σχεδόν όλες οι περιπτώσεις καρκίνων τραχήλου της μήτρας προκαλούνται από μακροχρόνια λοίμωξη ορισμένων στελεχών του HPV.
Είναι ένας αργά εξελισσόμενος καρκίνος και εκδηλώνεται εφόσον η λοίμωξη από τους ογκογόνους τύπους του HPV επιμένει για αρκετά χρόνια. Ο ιός HPV είναι πολύ συχνός και σχεδόν κάθε άτομο που είναι σεξουαλικά ενεργό θα μολυνθεί κάποια στιγμή στη ζωή του. Όμως, πολύ λίγες μόνον γυναίκες θα αναπτύξουν καρκίνο τραχήλου της μήτρας 2.
Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας μπορεί να προληφθεί. Όταν διαγιγνώσκεται έγκαιρα είναι, τις περισσότερες φορές, θεραπεύσιμος με μεγάλο προσδόκιμο επιβίωσης και καλή ποιότητα ζωής 14,15.
Ο ετήσιος αριθμός νέων περιστατικών σε παγκόσμια κλίμακα το 2019 σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ. (GLOBOCAN, 2019) ήταν 569.847, ενώ με βάση τις ίδιες πηγές, η ετήσια επίπτωση στη Ελλάδα το 2020 ήταν 697 νέα περιστατικά 3,5.
Τα στοιχεία του International Agency for Research on Cancer (IARC) για την Ελλάδα το 2018 έδειξαν ότι ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας αποτελεί τον 4ο πιο συχνό καρκίνο σε γυναίκες ηλικίας 15-44 ετών και την 3η πιο συχνή αιτία θανάτου από καρκίνο στις γυναίκες αυτής της ηλικίας 6.
Πάνω από 20% των νέων περιστατικών εμφανίζονται σε γυναίκες ηλικίας >65 ετών. Παρόλα αυτά ο καρκίνος σπάνια εμφανίζεται σε εκείνες τις γυναίκες που κάνουν τακτικό έλεγχο 11.
Παράγοντες κινδύνου για ανάπτυξη
καρκίνου τραχήλου της μήτρας
Οι παράγοντες κινδύνου που συμβάλουν στην εμμένουσα HPV λοίμωξη και τελικά στην ανάπτυξη καρκίνου είναι: 7
- Ο τύπος του HPV (χαμηλού ή υψηλού κινδύνου)
- Το δυναμικό ογκογένεσης που έχει ο κάθε τύπος
- Η ποιότητα του ανοσοποιητικού συστήματος της γυναίκας
- Εάν υπάρχει παράλληλη λοίμωξη από άλλο σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα, όπως χλαμύδια, γονόρροια, έρπης, κλπ.
- Η ηλικία έναρξης της σεξουαλικής ζωής 12
- Η τεκνοποίηση σε νεαρή ηλικία
- Το κάπνισμα
- Ο μη εμβολιασμός
Πως προλαμβάνεται ο καρκίνος τραχήλου της μήτρας;
Η σημαντική μείωση της εμφάνισης του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας οφείλεται κατά κύριο λόγο στον προληπτικό τακτικό έλεγχο 13.
Η εισαγωγή του Τεστ Παπανικολάου (Pap Test) και αργότερα του ThinPrep Pap Test, που αποτελεί την εξέλιξη του, συνέβαλαν στην μείωση αυτού του καρκίνου σε ποσοστό >60% από την δεκαετία του 1970 και μετέπειτα 8.
Για μεγάλο διάστημα υπήρχαν ενδείξεις ότι ο καρκίνος τραχήλου της μήτρας οφείλεται σε κάποιον σεξουαλικά μεταδιδόμενο παράγοντα. Ωστόσο, η φύση αυτού του παράγοντα ήταν άγνωστη έως και τη δεκαετία του 1980 9.
Κάποια χρόνια αργότερα, χάρη στην έρευνα του Καθηγητή Herald zur Hausen, τεκμηριώθηκε η συσχέτιση της καρκινογένεσης με τον ιό HPV. Για τον λόγο αυτό μάλιστα τιμήθηκε με το βραβείο Nobel (2008) 10.
Τότε κρίθηκε απαραίτητο από την επιστημονική κοινότητα να βρεθεί ένας τρόπος να ανιχνεύεται εάν μια γυναίκα έχει προσβληθεί από τον ιό του HPV ή όχι.
Σύντομα η μοριακή βιολογία και η αντίστοιχη τεχνολογία ανέπτυξαν Τεστ για την ανίχνευση του ιού HPV, τα HPV Τεστ.
Αυτοί οι δύο θρίαμβοι της επιστήμης, το Παπ Τεστ και το HPV Τεστ, ενίσχυσαν την ικανότητα της ιατρικής κοινότητας να ανιχνεύει έγκαιρα και να προλαμβάνει τον καρκίνο τραχήλου της μήτρας.